Kinh tế Việt Nam dự báo tăng mạnh trở lại trong năm 2021-2022

Tăng trưởng dương nhờ chống dịch hiệu quả

Báo cáo ADO công bố ngày 28-4 nhận định, nền kinh tế Việt Nam vẫn tăng trưởng dương trong năm 2020 bất chấp đại dịch Covid-19 kéo theo sự sụt giảm tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Theo đó, các biện pháp chống dịch và phát triển kinh tế - xã hội hiệu quả của Chính phủ đã có tác động lớn trong việc bảo vệ nền kinh tế khỏi đại dịch trong năm ngoái, với GDP tăng trưởng 2,9%, một trong những mức tăng trưởng cao nhất thế giới trong năm qua.

Trong đó, các điểm sáng kinh tế có thể kể đến nông nghiệp tăng 2,7% so mức 2% năm 2019, nhờ tích cực xúc tiến xuất khẩu, chuyển đổi cơ cấu ngành (như chuyển từ trồng lúa sang các loại cây công nghiệp có giá trị cao và chăn nuôi), và khu vực tư nhân năng động. Nông nghiệp đóng góp 0,4 điểm phần trăm vào tăng trưởng GDP trong năm ngoái và đây là mức tăng trưởng rất tốt trong bối cảnh lũ lụt và hạn hán nghiêm trọng, xâm nhập mặn gia tăng và nhu cầu bên ngoài giảm mạnh, báo cáo của ADB nhận định.

Tăng trưởng công nghiệp và xây dựng giảm nhẹ xuống 4% trong năm 2020, đóng góp 1,4 điểm phần trăm vào tăng trưởng, nhờ các biện pháp kiểm soát dịch bệnh hiệu quả đã góp phần duy trì nguồn cung lao động ổn định.

Sự sụt giảm của đầu tư tư nhân được bù đắp bởi mức tăng đầu tư công ở mức 34,5%, một trong những mức hỗ trợ đầu tư công cao nhất trong khu vực Đông - Nam Á. Thương mại quốc tế đạt thành tích tốt bất chấp những khó khăn do Covid-19 gây ra. Xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ ròng đóng góp 0,3 điểm phần trăm vào tăng trưởng, trong đó xuất khẩu tăng 4,4%, cao hơn so với mức tăng 3,9% của nhập khẩu.

Lạm phát trung bình ở mức 3,2% trong năm 2020, chỉ cao hơn một chút so với mức 2,8% trong năm 2019, mặc dù giá thịt lợn tăng đột biến trong quý I - 2020 và lũ lụt nghiêm trọng vào quý III - 2020. Nhu cầu nội địa thấp và giá nhiên liệu thế giới giảm mạnh đã kiềm chế lạm phát một cách đáng kể.

Kim ngạch xuất khẩu tăng 7%, nhờ có các hiệp định thương mại tự do đa phương và song phương, sự đa dạng hóa đối với các chuỗi giá trị toàn cầu và chuyển hướng thương mại. Trong đó, Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam trong năm qua, với xuất khẩu hàng hóa sang thị trường này chủ yếu là điện thoại di động, linh kiện và hàng dệt may tăng tới 25%.

Một điểm sáng kinh tế nữa đó là thị trường chứng khoán Việt Nam đã giảm mạnh vào quý I - 2020 nhưng nhanh chóng phục hồi khi đại dịch Covid-19 được kiểm soát và Ngân hàng Nhà nước thực hiện các biện pháp cắt giảm lãi suất, kéo các nhà đầu tư trong nước trở lại với thị trường. VN-Index đạt mốc 1.200 điểm trong quý I-2021.

Chế biến, chế tạo và đầu tư là động lực tăng trưởng

Giám đốc quốc gia ADB tại Việt Nam, ông Andrew Jeffries cho rằng, mặc dù tiêu dùng nội địa trì trệ và sức cầu bên ngoài yếu do đại dịch Covid-19 đã làm giảm tốc độ tăng trưởng của kinh tế Việt Nam trong năm ngoái, nhưng đà tăng trưởng vẫn tiếp tục mạnh trong năm nay và năm sau, nhờ thành công của Việt Nam trong việc kiểm soát sự lây lan của đại dịch. Kỳ vọng kiểm soát hiệu quả Covid-19 và tăng trưởng trong công nghiệp, thương mại và đầu tư sẽ đẩy tốc độ tăng trưởng lên đáng kể trong năm 2021 và 2022.

Theo báo cáo ADO, kinh tế Việt Nam được dự báo sẽ tăng trưởng 6,7% trong năm 2021 và 7% trong năm 2022. Đây là mức tăng trưởng mạnh và vững chắc, có được nhờ thành công của Việt Nam trong việc kiềm chế đại dịch Covid-19. Các động lực tăng trưởng sẽ là công nghiệp, đặc biệt là ngành công nghiệp chế biến, chế tạo định hướng xuất khẩu, đầu tư gia tăng và mở rộng các hoạt động thương mại. Đà tăng trưởng được dự báo sẽ tiếp tục, nhờ các chương trình cải cách nhằm cải thiện môi trường kinh doanh và sự tham gia của Việt Nam vào nhiều hiệp định thương mại tự do với hầu hết các nền kinh tế phát triển.

Nhận định về xu hướng tăng trưởng này, ông Nguyễn Minh Cường, chuyên gia kinh tế trưởng của ADB Việt Nam cho rằng, với kinh nghiệm của Việt Nam trong công tác chống dịch, cũng như lòng tin của người dân và nhà đầu tư nước ngoài, thêm vào đó là một chính phủ mới với quyết tâm đưa nền kinh tế tăng trưởng mạnh trở lại, triển vọng kinh tế Việt Nam trong năm 2021 là rất khả quan trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 vẫn đang diễn biến phức tạp.

Động lực tăng trưởng chính của Việt Nam trong năm nay sẽ là công nghiệp, trong đó đặc biệt là công nghiệp chế biến, chế tạo gắn với xuất khẩu sẽ là động lực dẫn dắt chính. Công nghiệp dự báo sẽ tăng 9,5% trong năm 2021, đóng góp 3,5 điểm phần trăm vào tăng trưởng GDP. Khu vực này đã có bước khởi động mạnh mẽ ngay trong quý I-2021, tăng 6,3% so ba tháng đầu năm 2020.

Ngoài ra, theo chuyên gia kinh tế trưởng của ADB, đầu tư gia tăng cũng sẽ là một động lực tăng trưởng then chốt trong năm nay và năm sau. Thành công của Việt Nam trong việc kiểm soát dịch Covid-19 và Luật Đầu tư được ban hành tháng 1-2021 làm giảm bớt các rào cản quy định về kinh doanh được kỳ vọng sẽ thúc đẩy việc thu hút đầu tư nước ngoài. Đầu tư trực tiếp nước ngoài đăng ký tăng 17,8% trong quý I-2021 so cùng kỳ năm trước. Tăng trưởng tổng vốn đầu tư toàn xã hội sẽ tiếp tục được đẩy mạnh nhờ đầu tư tư nhân, vốn đã tăng đáng kể, với yếu tố xúc tác là mặt bằng lãi suất thấp và chi tiêu công tăng.

Bên cạnh đó, sự phục hồi của các đối tác thương mại lớn cũng sẽ làm tăng nhu cầu sản xuất hàng xuất khẩu, từ đó cải thiện đáng kể triển vọng thương mại và tăng trưởng của Việt Nam. Thương mại được dự báo sẽ tiếp tục duy trì mạnh mẽ trong năm 2021, hỗ trợ bởi sự phục hồi kinh tế ở các đối tác thương mại lớn của Việt Nam và nhờ Việt Nam tham gia vào 15 hiệp định thương mại tự do lớn với hầu hết các nền kinh tế phát triển trên thế giới. Với mức xuất siêu 2 tỷ USD trong quý I - 2021, xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam được dự báo sẽ tăng 8% trong năm nay và năm tới.

Một số triển vọng tích cực khác có thể kể đến như khu vực dịch vụ được dự báo sẽ phục hồi tăng trưởng ở mức 6% trong năm 2021, đóng góp 2,3 điểm phần trăm vào tăng trưởng GDP. Tăng trưởng khu vực dịch vụ đến từ tiến trình chuyển đổi số, tăng chi tiêu vào vaccine Covid-19, niềm tin kinh doanh cải thiện và mặt bằng lãi suất thấp.

Khu vực nông nghiệp cũng được dự báo sẽ hoạt động mạnh hơn trong năm nay nhờ các cải cách cơ cấu được duy trì, cải thiện tiếp cận thị trường đối với hàng nông sản xuất khẩu theo các hiệp định thương mại tự do khu vực, và giá lương thực toàn cầu cao hơn do nhu cầu tăng.

Xây dựng cũng sẽ tăng nhanh khi chính phủ tiếp tục đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án hạ tầng lớn trong năm 2021 và lãi suất thấp kích thích hoạt động xây dựng bất động sản.

Chỉ số quản trị mua hàng tăng 53,6 trong tháng 3, mức cao nhất tính từ tháng 1-2019. Các doanh nghiệp nước ngoài và trong nước mới được dự báo sẽ thành lập nhờ có vaccine Covid-19, tạo thuận lợi cho việc đi lại trong nước cũng như cho các nhà đầu tư nước ngoài đến Việt Nam.

Tiêu dùng cá nhân dự báo sẽ phục hồi song song với đầu tư tư nhân và lạm phát thấp. Bán lẻ tăng 5,1% trong quý I-2021, cho thấy niềm tin của người tiêu dùng đã phục hồi. Lòng tin của doanh nghiệp gia tăng, phản ánh qua kết quả điều tra doanh nghiệp tháng 12-2020, trong đó 80% doanh nghiệp được điều tra dự báo tình hình kinh doanh trong năm 2021 sẽ khá hơn hoặc giữ ổn định.

Tăng trưởng tín dụng cũng sẽ cải thiện trong năm 2021, được hỗ trợ bởi các đợt cắt giảm lãi suất trong năm 2020 và nhu cầu tín dụng của doanh nghiệp phục hồi.

Kiềm chế tác động của Covid-19

Tuy nhiên, Giám đốc ADB tại Việt Nam cũng cho rằng, vẫn còn những rủi ro đáng kể trong năm nay và năm sau, trong đó có sự trở lại của các biến thể virus SARS-CoV-2 và tốc độ triển khai chương trình tiêm chủng Covid-19 không đồng đều trên toàn cầu có thể trì hoãn việc Việt Nam trở lại với mức tăng trưởng mạnh mẽ trước đại dịch, do nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào thương mại quốc tế.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Minh Cường nhận định, rủi ro chủ yếu của tăng trưởng vẫn xuất phát từ dịch bệnh Covid-19. Các ca nhiễm mới cho thấy vẫn còn cần nhiều thời gian để khắc phục dịch bệnh và kế hoạch tiêm vaccine mới ở giai đoạn đầu. Bên cạnh đó, tác động của đại dịch đến thu nhập và đói nghèo vẫn rất nghiêm trọng. Ngoài ra, tình hình dịch bệnh kéo dài còn có thể chuyển những tác động kinh tế ngắn hạn thành những vấn đề mang tính hệ thống trong trung và dài hạn.

Từ đó, báo cáo ADO khuyến nghị, Việt Nam có thể duy trì tăng trưởng bao trùm bằng cách làm dịu đi tác động của đại dịch đối với đói nghèo và thu nhập, với việc áp dụng một chiến lược bền vững, dài hạn để hỗ trợ đa dạng hóa sinh kế cho người nghèo và người dễ bị tổn thương, thông qua những biện pháp như đào tạo nghề ngắn hạn và cải thiện tiếp cận với tín dụng vi mô để hỗ trợ thành lập doanh nghiệp mới.

Để ứng phó với tác động của đại dịch Covid-19 đối với thu nhập và đói nghèo, vào ngày 9-4-2020, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 42 về Chương trình an sinh xã hội để hỗ trợ cho các cá nhân, hộ gia đình và doanh nghiệp bị ảnh hưởng, với kỳ vọng sẽ giúp làm giảm 1,3 điểm phần trăm tỷ lệ nghèo năm 2020 xuống còn 4,9%. Tuy nhiên, chỉ một chương trình này là chưa đủ để đưa những nhóm dễ bị tổn thương nhất thoát nghèo.

Các chuyên gia ADB khuyến nghị, chương trình trợ giúp cho người dân cần phải được tăng cường để giúp các nhóm nghèo nhất và dễ bị tổn thương nhất không tiếp tục bị mất thu nhập. Do tác động của Covid-19 đối với các đối tượng khác nhau là rất khác nhau, nên cần ưu tiên hỗ trợ cho những đối tượng làm việc trong những lĩnh vực, ngành nghề bị ảnh hưởng nhiều nhất. Ngoài ra, cần xây dựng một hệ thống theo dõi và đánh giá toàn diện dành cho các đối tượng thụ hưởng chính sách bảo trợ xã hội hiện tại và tiềm năng, trong đó có cả đối tượng thuộc khu vực phi chính thức để tiếp cận được những người dân cần được hỗ trợ.